EEN VERHAAL VAN LAAGJES: MEMBRANEN IN ONZE JACHTKLEDIJ
Waterafstotend, ademend en winddicht. Met deze drie eigenschappen hebben membranen de wereld van technische jachtkleding enorm veranderd. Deze textielmembranen hebben allicht de grootste vooruitgang in outdoorkleding gebracht van de afgelopen honderd jaar. Ze zorgen er voor dat je warm en droog blijft, ook in barslechte weersomstandigheden. Vandaar duiken we deze maand in de basisconcepten van deze membranen en de afgewerkte stoffen.
IN HET BEGIN WAS ER BOB GORE
Toen de Amerikaanse ingenieur Robert - Bob - Gore in 1969 onderzoek deed naar een proces om teflon (Polytetrafluoroethylene of PTFE) uit te rekken tot tape om de schroefdraad van buizen af te dichten, ontdekte hij toevallig dat het polymeer nog verder “uitgerekt” kon worden tot een heel poreuze vorm van PTFE. Deze uitgerekte vorm van teflon werd gekenmerkt door extreme sterkte gecombineerd met porositeit. Eerlijk gezegd was zijn ontdekking om PTFE uit te rekken was een gelukkig toeval, deels geboren uit frustratie.
In plaats van het verwarmde materiaal langzaam en gelijkmatig uit te rekken, gaf hij het een plotse, harde ruk. De PTFE werd onverwacht 8 keer zo lang en vormde een microporeuze structuur die voor 70% uit lucht bestond. Met deze ontdekking zette hij later de textielindustrie op zijn kop. Het poreuze membraan gemaakt van PTFE had namelijk poriën groot genoeg om zweet af te voeren van het lichaam, maar klein genoeg om waterdruppels tegen te houden. Dit maakte het membraan waterafstotend, maar toch ademend. Om een idee te krijgen over hoe microscopisch klein deze poriën zijn: in elke vierkante centimeter van het materiaal zitten er meer dan één miljoen. Twee jaar later, in 1971, experimenteerde Bob Gore met laminaten waarbij hij het uitgerekte teflon membraan combineerde met een ondersteunend materiaal om het geheel robuuster te maken. Op basis hiervan ontwikkelde hij een waterafstotend laminaat dat hij “expanded polytetrafluoroethylene” noemde, ePTFE, met als handelsmerk het intussen wereldberoemde Gore-Tex.
In 1976 werden de eerste commerciële stappen gezet met Gore-Tex, toen een bedrijf startte met de productie van tenten op basis van het nieuwe membraan. Het volgende jaar werd Gore-Tex regenkledij geïntroduceerd. Het algemene idee bij deze toepassingen is dat het membraan geplaatst wordt tussen een buitenlaag en een binnenlaag (voering). De combinatie maakt het mogelijk om vocht naar buiten af te voeren van de ene laag naar de andere. Dit, en een polymere coating die de mogelijkheid van het textiel verhoogt om water af te stoten, verkleint de kans aanzienlijk dat de drager van het membraan nat, vochtig en koud wordt. In 1989 startte Gore met het licentiëren van zijn commerciële merknaam en het Gore-Tex materiaal aan allerlei producenten. Op deze manier werd Gore-Tex wereldwijd zo alomtegenwoordig en wordt het intussen voor talloze toepassingen gebruikt, van jassen en broeken tot breigoed, tenten, schoenen en laarzen.
WATERAFSTOTEND EN ADEMEND
In het prille begin, intussen bijna 50 jaar geleden, geloofden veel mensen niet in het concept van deze waterafstotende en ademende membranen. Hoe kan een stuk textiel vocht van de binnenkant naar buiten afvoeren en tegelijkertijd water tegenhouden? Het ligt voor de hand dat vocht kan ontsnappen. Het gaat immers om een poreus membraan. Met andere woorden, er zitten microscopisch kleine gaatjes in. Het vocht - het zweet van de drager in dit geval - kan dus ontsnappen. Maar hoe kan het dan dat water niet doordringt door dezelfde poriën van het membraan? Het antwoord zit in de moleculen. Wanneer regenwater op een Gore-Tex membraan valt in vloeibare vorm, kan het niet door de poriën dringen omdat de moleculen van het water groter zijn dan de grootte van de poriën. Aan de andere kant, wanneer zweet verdampt door onze lichaamswarmte, kan het wel door de poriën dringen omdat de zweetmoleculen werden omgezet van een vloeibare naar een gasvorm (damp) en deze moleculen kleiner zijn dan de poriën van het membraan.
GELAMINEERDE MEMBRANEN
Nu we weten hoe deze membranen werken, is het belangrijk te begrijpen dat die befaamde ePTFE laag slechts 0,01mm dik is. Als je ze in de hand hebt, stelt zo’n membraan eigenlijk haast niets voor. Om een dergelijk membraan te gebruiken, is er dan ook een ondersteunend materiaal nodig. Met andere woorden, het membraan wordt best gelamineerd waarbij het verbonden wordt met een beschermende binnen- en buitenlaag. Er zijn verschillende manieren om dit lamineren toe te passen. In het geval van Gore-Tex zelf bijvoorbeeld, duiken er termen op zoals “twee-laags” en “drie-laags”. Zo is een Gore-Tex 3 laminaat een geïntegreerd geheel van een beschermende buitenlaag, het Gore-Tex membraan en een basislaag, de voering. De meest technische kleding bestaat uit gelamineerde membranen met drie lagen omdat er zo gewicht en volume bespaart wordt en de drager tegelijkertijd meer bewegingsvrijheid heeft. Een Gore-Tex 2 laag wordt gevormd door een beschermende buitenlaag en het membraan, maar dan in elkaar geïntegreerd. Om te voorkomen dat het membraan beschadigt aan de binnenkant, wordt een mesh voering gebruikt. In het geval van een Gore-Tex 3 gelamineerd membraan, zie je daarom als gebruiker slechts 1 laag. In het geval van een Gore-Tex 2, zie en voel je twee lagen. In de praktijk zal een jas met twee lagen - door de voering - zwaarder en omvangrijker zijn dan een jas met drie lagen. Dit is alvast een tip om kledingstukken met dergelijke membranen te beoordelen. Voor een jager is bewegingsvrijheid heel belangrijk. Je wil liever geen al te dikke, zware lagen kleding als je ook met minder even warm en droog kan blijven.
ANDERE TYPES MEMBRANEN
Naast Gore-Tex zijn er in de tussentijd nog tal van andere membranen op de markt. Sommigen zijn onafhankelijk ontwikkeld terwijl anderen eigen zijn aan een bepaald kledingmerk. Zo is bijvoorbeeld het SympaTex membraan een gesloten membraan (in tegenstelling tot Gore-Tex heeft het geen poriën) dat water van buitenaf tegenhoudt, winddicht is en vocht van binnenuit afvoert door de waterdamp te absorberen en die via de kleding naar buiten af te voeren. Daarbij ‘ademt’ het Sympatex membraan dynamisch. Dit betekent dat hoe hoger de fysieke activiteit, hoe efficiënter het membraan werkt. Zo biedt functioneel textiel met een Sympatex-membraan een doeltreffende bescherming tegen lage temperaturen en regen en blijft het lichaam zelfs in extreme situaties warm en droog. Net zoals Gore-Tex wordt het Sympatex-membraan verbonden met een breed scala van mogelijke basismaterialen zoals geweven stoffen, breigoed… of zelfs leer om een laminaat te vormen voor specifieke toepassingen. Naast de onafhankelijke spelers op de markt zoals Gore-Tex en SympaTex, hebben verschillende kledingmerken hun eigen vorm van membraan ontwikkeld, zoals onder meer Deerhunter (Deertex) en Härkila (Storm Pro en Weather System) en Swedteam (Covertex 100)
HOE KIES JE HET JUISTE MEMBRAAN
Met zoveel beschikbare mogelijkheden op gebied van membranen en kledingstukken, is het belangrijk om een membraan te kiezen dat het best aansluit bij de jachtactiviteit die je op het oog hebt. Kledij voor een winterse drijfjacht waar je zelden beweegt en veel stilstaat heeft andere vereisten dan een outfit voor de actieve berg- of bersjacht waar je constant in beweging bent. Het is daarom aangewezen te zoeken naar een optimaal evenwicht tussen waterafstotendheid, ademen, winddichtheid, robuustheid, bewegingsvrijheid, comfort en budget. Daarbij is het ook heel erg belangrijk voor jachtkleding dat de gebruikte stoffen niet alleen waterafstotend en ademend zijn, maar ook geruisloos. Geen wonder dat er zo veel kledingmerken voor specifieke toepassingen op de markt zijn gekomen. Elk met hun technische concept, textiel en membranen voor een bepaalde vorm van jagen: boogjacht, bergjacht, bersen, aanzitten… voor diverse klimaattypes en weersomstandigheden. In elk geval, niets zo erg dan een dag nat en verkleumd door te brengen. Wat voor soort jager je ook bent, geschikte kleding zorgt voor vertrouwen tijdens de jacht en draagt bij tot het plezier van het buitenleven.
Reactie plaatsen
Reacties